1 maja 2024

Monogramy

Na kracie przed drzwiami prowadzącymi do zakrystii widzimy ciekawy zestaw kompozycji liter.

To monogramy imienia Jezusa i Maryi. Monogram jest kompozycją powiązanych ze sobą liter, które stanowią inicjały, część albo nawet całość czyjegoś imienia.

Pierwszy monogram stanowią litery „IHS”. 27 października 312 roku rzymskiego cesarza Konstantyna czekała bitwa, rozstrzygająca wojnę, jaką od lat toczył z konkurentami do tronu cesarskiego w Rzymie. W noc ją poprzedzającą przyśniły mu się dwie, zachodzące na siebie litery greckie: X (chi) i P (ro). Patrząc na nie usłyszał głos „In Hoc Signo Vinces” – pod tym znakiem zwyciężysz.
Zerwawszy się ze snu wydał rozkaż, by żołnierze na swoich tarczach wymalowali widziany we śnie znak – z liter X i P, nałożonych na siebie. W południe ruszyli do ataku. Miejscem bitwy były okolice mostu Mulwijskiego (dziś Ponte Molle) – najstarszej przeprawy przez Tybr, na północ od centrum Rzymu.
Wojska Konstantyna zadały armii konkurenta do tronu, Maksencjusza, druzgocącą klęskę. Spora jej część utonęła w Tybrze. Konstantyn – zwycięzca – przejął niepodzielną władzę w cesarstwie. Kilka miesięcy później wydał edykt, przyznający chrześcijaństwu pełną wolność. Znak, który dał mu zwycięstwo, uczynił swoim cesarskim insygnium, umieszczając go na swoim hełmie, na tarczy, monetach i na wojskowych proporcach. Jego matka – św. Helena – osobiście wyprawiła się do Ziemi Świętej, gdzie odnalazła Krzyż Chrystusa, a Konstantyn i jego następcy wznieśli tutaj liczne świątynie, upamiętniające zbawcze wydarzenia.
Zatem początku IV wieku sięgają często spotykanie znaki: zachodzące na siebie litery X i P oraz połączone, uwieńczone krzyżem litery IHS. „X” i „P” to monogram Chrystusa – dwie pierwsze litery greckiego „XPICTOC” (Christos). Zaś „IHS”, to inicjały słów z wizji Konstantyna „In Hoc Signo” (w tym znaku). Ponieważ ten ostatni symbol szczególnie propagowali swego czasy jezuici, kojarzono go z ich zakonem, tłumacząc jako „Iesus Humilis Societas” (Pokorne Towarzystwo Jezusowe). Można też spotkać objaśnienie: „Iesus Hominum Salvator” (Jezus Zbawca Ludzi). Również i ten znak pojawił się na rzymskich monetach, jednak znacznie później, bo dopiero w VII w., za panowania cesarza Justyniana.

Drugi monogram jest mniej czytelny. Najwyraźniej widać literę „R”. Dopiero po uważnym przyjrzeniu się można zauważyć, że jej pionowa część jest jednocześnie częścią litery „M” oraz samodzielną literą „I”. Znak po lewej stronie stanowi część litery „M” oraz dość fantazyjnego „A”. Łącznie litery te stanowią zapis imienia „MARIA”. Ów monogram wieńczy krzyż.

Umieszczone obok siebie monogramy Jezusa i Maryi przywodzą na myśl obecność Maryi, stojącej „obok krzyża Jezusowego” (J 19,25). Kryją w sobie przesłanie dla wchodzących: lada moment znajdziesz się na Mszy św., która jest pamiątką tego, co wydarzyło się na Golgocie. Oczami duszy zobaczysz Ukrzyżowanego i stojącą obok Niego Matkę.