6 lutego 2025

Historia pieśni, która narodziła się na Śląsku Cieszyńskim.

W 1908 roku bawiła jakiś czas w Wiśle Maria Konopnicka. Mieszkała w willi „Sokół”, zbudowanej przez polskiego prekursora telefonii i telewizji Juliana Ochorowicza. Na wieść o strajku polskich dzieci w wielkopolskiej Wrześni, poetka popełniła trzyzwrotkowiec, zadedykowany „Ludowi śląskiemu”, który 7 listopada wydrukowała „Gwiazdka Cieszyńska”.

W styczniu 1908 do jednego z zakładów fryzjerskich na ul. Floriańskej w Krakowie przyszedł kompozytor Feliks Nowowiejski. W celu zabicia kolejkowej nudy zabrał ze stosu leżących na stoliku gazet zeszłoroczny numer „Przodownicy”. Otworzył na chybił-trafił i znalazł przedruk „Roty” z „Gwiazdki”. Zostawiwszy fryzjerowi napiwek – co w przypadku krakowian jest zjawiskiem graniczącym z cudem – poprosił o stary numer „Przodownicy”, czego mistrz nożyczek nie odmówił. Nowowiejski przecisnął się przez tłum w bramie Floriańskiej i spacerując plantami ułożył zgrabną melodię do wiersza Konopnickiej. Prawykonanie „Roty” przypisuje się chórowi krakowskiego „Sokoła”. Miało ono nastąpić 23 stycznia 1910 roku, podczas wieczornicy, upamiętniającej Powstanie Styczniowe.

„Gwiazdka Cieszyńska” z 7 listopada 1908 roku.

Oficjalnie utwór wykonano 15 lipca 1910 roku, podczas odsłonięcia pomnika Grunwaldzkiego, w pięćsetlecie słynnego, Jagiełłowego zwycięstwa. Tak patriotyczny wiersz, co urodził się w Wiśle, przez Cieszyn i zakład fryzjerski w Krakowie trafił na pola grunwaldzkie. Ciekawostkę stanowi fakt, że Konopnicka i Nowowiejski nigdy w życiu nie spotkali się osobiście.

Niewiele brakowało, żeby „Rota” została hymnem polskim („Nie będzie Niemiec pluł nam w twarz” – to lekki problem w kwestii dyplomatycznej).
Wiersza Marii Konopnickiej na łamach „Gwiazdki Cieszyńskiej”.

Jeszcze raz – oprócz 15 lipca 1910 roku – „Rota” wybrzmiała w Krakowie wyjątkowo. To było 40 lat później, podczas pogrzebu praczki Nepomuceny Piaseckiej – matki dzieci, co we Wrześni strajkowały. Skazana na 2,5 roku więzienia Piasecka uciekła na teren Galicji. W Krakowie żywot swój dokończyła.

(zdjęcia z publicznej domeny internetowej)